Γιατί ο δείκτης νοημοσύνης και οι ακαδημαϊκές επιδόσεις συχνά απατούν;
Νομίζω πως αν με έβαζαν σήμερα να λύσω ένα τεστ IQ, θα πάτωνα. Οτιδήποτε μετρά τη νοημοσύνη (ή ό,τι έχει απομείνει από αυτή) με αποσυντονίζει ολοσχερώς. Πρωτίστως διότι θεωρώ ότι δεν αντανακλά παρά ψήγματα αυτού που είμαι. Με το που θα έβλεπα τις πρώτες σχηματικές αναπαραστάσεις, θα τα έχανα, στην πρώτη λεκτική πρόκληση θα άρχιζα να κοιτάζω δεξιά και αριστερά – αν γνώριζαν το ποιόν μου οι άνθρωποι της Μensa, δεν θα μου επέτρεπαν ούτε το κτίριο να πλησιάσω, o Στίβεν Χόκινγκ ενδεχομένως θα με έσπρωχνε με το καροτσάκι του στην πιο χαοτική μαύρη τρύπα. Ως μητέρα, βέβαια, α όχι, εδώ αλλάζει το πράγμα. Εχω την ίδια ψύχωση που έχουν οι περισσότεροι γονείς με το «δυναμικό» των τέκνων μου, ασχολούμαι μετά μανίας με τις ακαδημαϊκές επιδόσεις τους, ήδη από τα τέσσερά τους, και ευελπιστώ ότι στους κόλπους της δικής μου οικογένειας ανατρέφεται τουλάχιστον ένας Τζέιμς Γουντς (ο σταρ του Χόλιγουντ με δείκτη νοημοσύνης 180).
Πάλι καλά που πρόσφατα παρευρέθηκα σε ένα σεμινάριο επιμόρφωσης, το οποίο διοργάνωσε ο σύλλογος γονέων στο σχολείο της κόρης μου. Διότι μυήθηκα αισίως στη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης. Για τους γνώστες, τίποτε το καινούργιο, τα είχε γράψει ο Χάουαρντ Γκάρντνερ, καθηγητής Ψυχολογίας της Μάθησης στο Χάρβαρντ, στο ανατρεπτικό βιβλίο του «Frames of Μind», ήδη από το 1983. Ο άνθρωπος αυτός έστειλε στον διάολο την παντοδυναμία του (παρωχημένου) ΙQ και τόλμησε να μιλήσει για πολλαπλές ευφυΐες: λογικο-μαθηματική, γλωσσική, διαπροσωπική, σωματική/κιναισθητική, φυσιολατρική, μουσική, χωροταξική, ενδοπροσωπική – εσχάτως και υπαρξιακή. Είναι, λέει εξίσου σημαντικές, αλλά όχι το ίδιο εξελιγμένες σε κάθε άτομο. Γι’ αυτό ίσως το ένα παιδί μπαίνει μέσα σε έναν καινούργιο χώρο και τον αντιλαμβάνεται από την πρώτη στιγμή (μέχρι και τρισδιάστατη κάτοψη μπορεί να σου σχεδιάσει), ενώ ένα άλλο ξεχνάει ακόμη και πού βρίσκεται η πόρτα από την οποία μπήκε. Γι’ αυτό η μία δίδυμη κόρη σου εκφράζεται μέσα από αριθμούς και η άλλη μέσα από τους ρυθμούς. Γι’ αυτό ένα αγοράκι που δυσκολεύεται να αρθρώσει λόγο (ακριβώς όπως πολλοί ενήλικοι σταρ του ποδοσφαίρου), «βγάζει» φτερά όταν βλέπει χορτάρι και γήπεδο.
Καθώς παρακολουθούσα το σεμινάριο, αρχικά με τη νευρωτική εγρήγορση της new age μαμάς που θα κάνει τα πάντα για να βοηθήσει το παιδί της να διαπρέψει στις πρώτες τάξεις του δημοτικού και στο υπόλοιπο της ζωής του, ένιωσα σιγά σιγά να χαλαρώνω επάνω στην καρέκλα μου. Οι ώμοι μου κατέβηκαν, οι παλμοί μου έπεσαν, ένα ελαφρύ αεράκι άρχισε να χαϊδεύει τον σβέρκο μου. Επιτέλους, κατάλαβα γιατί ακόμη βλέπω εφιάλτες ότι με σηκώνουν στον πίνακα να λύσω κάποιο πρόβλημα γεωμετρίας, γιατί ήμουν εντελώς ανεπίδεκτη μαθήσεως όταν επρόκειτο για ομαδικά αθλήματα, γιατί μέχρι σήμερα μπορώ να χαθώ ακόμη και στο οικοδομικό τετράγωνο όπου βρίσκεται το σπίτι μου. Η ευτραφής εκπαιδευτικός του σεμιναρίου με είχε γλιτώσει από ισόβιες τύψεις. Πώς να το κάνουμε, όλες μου οι ευφυΐες δεν είναι ίσες. Βασικός, μάλιστα, ένοχος για αυτό είναι, σύμφωνα πάντα με τον Γκάρντνερ, το ίδιο το σχολείο. Εχει εμμονή με δύο μόνο ευφυΐες (λογικο-μαθηματική και γλωσσική) – και, για τις υπόλοιπες, όποιον πάρει ο χάρος. Καμιά χειροτεχνία, καμιά σχολική παραστασούλα και αυτό ήταν. Η κυρία του σεμιναρίου μάς κοίταξε με βλέμμα όλο νόημα. Αν γνωρίζεις τις «ευφυΐες» του παιδιού σου, μπορείς να το βοηθήσεις να μαθαίνει τα πάντα, με τον τρόπο, όμως, εκείνον που του είναι πιο βατός. Για παράδειγμα, μια αρχή της φυσικής μπορεί να διδαχθεί με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους: μέσα από τα μαθηματικά, τη γλώσσα, τη λογική, μια εικόνα, ένα διάγραμμα στον χώρο, μια άσκηση του σώματος.
Αναζωογονημένη από το σεμινάριο, συνειδητοποίησα το αυτονόητο. Μπορεί η κόρη μου να μη μάθει άνευ διδασκάλου 16 μουσικά όργανα όπως ο Prince, μπορεί ο γιος μου να μη φτάσει να μιλάει στα οκτώ του οκτώ ξένες γλώσσες όπως ο Γουίλιαμ Σίντις, μπορεί το σκορ αμφοτέρων στα IQ τεστ να μην αγγίξει αυτό που ονειρεύομαι. Τουλάχιστον αξίζει να τους αφήσω να ωφεληθούν τα μέγιστα από όλες τις – καταγεγραμμένες και μη – ευφυΐες τους.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 16 Μαρτίου 2013
