Το μεγάλο σουξέ της τάξης: Με τη σωστή καθοδήγηση, τα παιχνίδια
ρόλων στο μάθημα ξένων γλωσσών είναι συνήθως πολύ διασκεδαστικά και
δίνουν τη δυνατότητα εξάσκησης της ξένης γλώσσας.
Ας είμαστε όμως ειλικρινείς: Ακόμα κι αν το μότο «Maximize students’
speaking time» έχει εφαρμοστεί εδώ και καιρό και θεωρητικά το γνωρίζουν
όλοι, ότι δηλαδή μπορούμε να μάθουμε μια ξένη γλώσσα μόνο εάν τη μιλάμε,
στο τέλος του μαθήματος δίνεται λίγος χρόνος για συζήτηση και παιχνίδι,
προκειμένου να καλυφθεί η απαιτούμενη διδακτική ύλη. Έχει αποδειχθεί,
ότι τα παιχνίδια ρόλων είναι ένα αποτελεσματικό μέσο για τη βελτίωση της
προφορικής έκφρασης μέσα από το χειρισμό συγκεκριμένων καταστάσεων.
«Τί θα θέλατε να πιείτε;»
Γέλια και αστεία πειράγματα: Ο Πάμπλο από τη Βενεζουέλα έχει βάλει ένα ξεσκονόπανο πάνω στο χέρι του και μιμείται έναν σερβιτόρο που παίρνει παραγγελία. Στο γραφείο του δασκάλου κάθεται η Λίνε από τη Δανία και μελετάει έναν φανταστικό κατάλογο. Το βιβλίο και το μολύβι έχουν μετατραπεί σε πιάτο και πιρούνι. Και ο δάσκαλος; Κάθεται ανάμεσα στους μαθητές και παρακολουθεί το ζωηρό παιχνίδι. Κάπου-κάπου σημειώνει κάτι, αλλά κυρίως είναι σιωπηλός σαν να βρίσκεται σε εκκλησία. Ούτε κάνει ερωτήσεις, ούτε διορθώνει τα γλωσσικά λάθη. Υπάρχει ένα μάθημα για αρχάριους (επίπεδο Α1) στα μαθήματα Γερμανικών (DaF). Μία φορά την εβδομάδα παίζουν στο μάθημα παιχνίδια ρόλων – κι αυτό για καλό σκοπό. Τα παιχνίδια ρόλων, μια υποομάδα των θεατρικών παιδαγωγικών παιχνιδιών, έχει αποδειχθεί ότι έχουν μεγάλο σουξέ στην τάξη. Σύμφωνα με τις Christa Dauvillier και Dorothea Lévy-Hillerich, συγγραφείς του βιβλίου Παιχνίδια στο Μάθημα Γερμανικών, τονώνουν τη χαρά για την εκμάθηση της ξένης γλώσσας, μειώνουν τις αναστολές σε σχέση με την ομιλία και ενισχύουν τις διαπολιτισμικές ικανότητες, αφού οι συμμετέχοντες πρέπει να υιοθετήσουν έναν διαφορετικό ρόλο και άρα έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και έναν διαφορετικό συναισθηματικό κόσμο.
«Τα παιχνίδια ρόλων δίνουν τη δυνατότητα στο μαθητή να χειριστεί καταστάσεις που ήδη κατέχει, αλλά σε μια νέα γλώσσα», υποστηρίζει ο Paul Rusch, που εργάζεται εδώ και 20 χρόνια ως συγγραφέας για τον εκδοτικό οίκο Langenscheidt και δραστηριοποιείται στη μετεκπαίδευση των καθηγητών. Για την υποστήριξη των μαθητών από την αρχή μέχρι το πέρας της εκμάθησης της ξένης γλώσσας και για να ενσωματώσουν ό,τι νέο μαθαίνουν σε αυτά που ήδη γνωρίζουν, τα μοντέρνα εργαλεία εκμάθησης, όπως το Netzwerk παρέχουν ήδη από το επίπεδο A1 υλικό για προφορική εξάσκηση ειδικά σχεδιασμένο για παιχνίδια ρόλων.
Το Α και το Ω: Η φάση της προετοιμασίας
Παιχνίδια
ρόλων – η ιδανική λύση για ένα μάθημα που βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό;
Όχι ακριβώς. Ακόμα κι αν ο δάσκαλος παρακολουθεί σιωπηλά από το βάθος,
απαιτείται ένας προσεγμένος σχεδιασμός. Η ανάθεση των ρόλων, η εισαγωγή
συγκεκριμένων φράσεων, η επεξήγηση των κανόνων του παιχνιδιού και,
τέλος, η φάση της αξιολόγησης. Για να έχει επιτυχία ένα παιχνίδι ρόλων
στο πεδίο της εκμάθησης, απαιτείται λεπτομερής εργασία, τόσο πριν όσο
και μετά το παιχνίδι. Ο χρόνος που χρειάζονται οι μαθητές για να
προετοιμαστούν για τη συγκεκριμένη εργασία, εξαρτάται από την
πολυπλοκότητα του παιχνιδιού. Όταν η σύνθεση των ομάδων είναι καλή και
αλλάζει συνεχώς, τότε οι μαθητές μπαίνουν εύκολα στους ρόλους τους και
εκφράζουν με σαφήνεια την κατάσταση μέσα από συζητήσεις και συγκρούσεις.
Σύμφωνα με τον Paul Rusch, είναι πολύ σημαντικό να παρέχονται επί τόπου στους μαθητές τα γλωσσικά εργαλεία – για παράδειγμα, μέσω προτζέκτορα στον τοίχο ή γραμμένα στον πίνακα. «Δεν γίνεται να θέσουμε τους μαθητές σε μια κατάσταση που δεν έχουν τα γλωσσικά εργαλεία για να την αντιμετωπίσουν.» Επίσης, μπορεί να παρέχεται στους μαθητές ένα πρόσθετο λεξιλόγιο, που θα δώσει τη δυνατότητα ποικιλίας στο περιεχόμενο της συζήτησης.
Η φάση του παιχνιδιού και η επακόλουθη αξιολόγηση
Όπως γράφουν οι Christa Dauvillier και Dorothea Lévy-Hillerich, στα παιχνίδια ρόλων δεν είναι μόνο η ομιλία σημαντική, αλλά και ο χειρισμός των καταστάσεων. Μέσω του παιχνιδιού ενισχύεται η συναισθηματική εμπλοκή. Για παράδειγμα, το να κάνεις έναν μορφασμό επειδή το φαγητό που σου έχουν σερβίρει είναι άνοστο, όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι το ζητούμενο – και συνήθως γίνεται αυτόματα. Για να γίνουν οι καταστάσεις πιο αυθεντικές, οι συγγραφείς Dauvillier και Lévy-Hillerich προτείνουν την ύπαρξη σκηνικών αντικειμένων, τα οποία λειτουργούν ως «σωσίβιο» που θα αρπάζουν οι ομιλητές, όταν δεν είναι σίγουροι για αυτό που θέλουν να πουν. Ετικέτες ή αυτοκόλλητα επάνω στα ρούχα, στα οποία αναγράφονται οι ρόλοι –για παράδειγμα «σερβιτόρος», «κυρία Σμιτ»- και διευκολύνουν τον προσανατολισμό μεταξύ των μαθητών.
Πριν
ξεκινήσει το παιχνίδι πρέπει να οριστεί ένα χρονικό όριο. Με αυτό τον
τρόπο αποτρέπονται οι μακροσκελείς συζητήσεις μεταξύ των παικτών. Τα
παιχνίδια ρόλων μπορούν φυσικά να παρουσιαστούν στην τάξη, παρόλου που ο
Paul Rusch προειδοποιεί να μην γίνει το λάθος, να «έρχονται τα πάντα
στο φως». Επίσης δεν πρέπει να υπάρχουν διακοπές, διότι δημιουργούν
μεγάλη ανασφάλεια, κυρίως στους αρχάριους. Για τη φάση της αξιολόγησης,
οι Christa Dauvillier και Dorothea Lévy-Hillerich προτείνουν αρχικά μια
συζήτηση σχετικά με τα χαρακτηριστικά των ρόλων (Ήταν φιλικός ο
σερβιτόρος;), στη συνέχεια μια εξέταση της εξέλιξης του παιχνιδιού (Ποια
ήταν η σύγκρουση; Πώς λύθηκε; Ποιες εναλλακτικές υπάρχουν;) και μόνο
στο τέλος θα πρέπει να γίνουν οι διορθώσεις στο γλωσσικό επίπεδο.
Παρεπιπτόντως, ο συγγραφέας εκπαιδευτικών βιβλίων Paul Rusch θεωρεί τον φόβο πως τα παιχνίδια ρόλων μπορούν να πάν σε διαφορετική κατεύθυνση από την επιθυμητή, υπερβολική αντίδραση. «Η ελεύθερη συζήτηση είναι η κινητήριος δύναμη για την πρόοδο της εκμάθησης». Ως εκ τούτου, τα παιχνίδια ρόλων είναι μια πολύ δημιουργική δραστηριότητα που παρέχει κίνητρα στους μαθητές. Θα πρέπει να ενσωματωθεί στην εκμάθηση των Γερμανικών μιας και αποτελεί σημαντικό στοιχείο διδασκαλίας.
«Τί θα θέλατε να πιείτε;»
Γέλια και αστεία πειράγματα: Ο Πάμπλο από τη Βενεζουέλα έχει βάλει ένα ξεσκονόπανο πάνω στο χέρι του και μιμείται έναν σερβιτόρο που παίρνει παραγγελία. Στο γραφείο του δασκάλου κάθεται η Λίνε από τη Δανία και μελετάει έναν φανταστικό κατάλογο. Το βιβλίο και το μολύβι έχουν μετατραπεί σε πιάτο και πιρούνι. Και ο δάσκαλος; Κάθεται ανάμεσα στους μαθητές και παρακολουθεί το ζωηρό παιχνίδι. Κάπου-κάπου σημειώνει κάτι, αλλά κυρίως είναι σιωπηλός σαν να βρίσκεται σε εκκλησία. Ούτε κάνει ερωτήσεις, ούτε διορθώνει τα γλωσσικά λάθη. Υπάρχει ένα μάθημα για αρχάριους (επίπεδο Α1) στα μαθήματα Γερμανικών (DaF). Μία φορά την εβδομάδα παίζουν στο μάθημα παιχνίδια ρόλων – κι αυτό για καλό σκοπό. Τα παιχνίδια ρόλων, μια υποομάδα των θεατρικών παιδαγωγικών παιχνιδιών, έχει αποδειχθεί ότι έχουν μεγάλο σουξέ στην τάξη. Σύμφωνα με τις Christa Dauvillier και Dorothea Lévy-Hillerich, συγγραφείς του βιβλίου Παιχνίδια στο Μάθημα Γερμανικών, τονώνουν τη χαρά για την εκμάθηση της ξένης γλώσσας, μειώνουν τις αναστολές σε σχέση με την ομιλία και ενισχύουν τις διαπολιτισμικές ικανότητες, αφού οι συμμετέχοντες πρέπει να υιοθετήσουν έναν διαφορετικό ρόλο και άρα έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και έναν διαφορετικό συναισθηματικό κόσμο.
«Τα παιχνίδια ρόλων δίνουν τη δυνατότητα στο μαθητή να χειριστεί καταστάσεις που ήδη κατέχει, αλλά σε μια νέα γλώσσα», υποστηρίζει ο Paul Rusch, που εργάζεται εδώ και 20 χρόνια ως συγγραφέας για τον εκδοτικό οίκο Langenscheidt και δραστηριοποιείται στη μετεκπαίδευση των καθηγητών. Για την υποστήριξη των μαθητών από την αρχή μέχρι το πέρας της εκμάθησης της ξένης γλώσσας και για να ενσωματώσουν ό,τι νέο μαθαίνουν σε αυτά που ήδη γνωρίζουν, τα μοντέρνα εργαλεία εκμάθησης, όπως το Netzwerk παρέχουν ήδη από το επίπεδο A1 υλικό για προφορική εξάσκηση ειδικά σχεδιασμένο για παιχνίδια ρόλων.
Το Α και το Ω: Η φάση της προετοιμασίας
Παιχνίδια
ρόλων – η ιδανική λύση για ένα μάθημα που βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό;
Όχι ακριβώς. Ακόμα κι αν ο δάσκαλος παρακολουθεί σιωπηλά από το βάθος,
απαιτείται ένας προσεγμένος σχεδιασμός. Η ανάθεση των ρόλων, η εισαγωγή
συγκεκριμένων φράσεων, η επεξήγηση των κανόνων του παιχνιδιού και,
τέλος, η φάση της αξιολόγησης. Για να έχει επιτυχία ένα παιχνίδι ρόλων
στο πεδίο της εκμάθησης, απαιτείται λεπτομερής εργασία, τόσο πριν όσο
και μετά το παιχνίδι. Ο χρόνος που χρειάζονται οι μαθητές για να
προετοιμαστούν για τη συγκεκριμένη εργασία, εξαρτάται από την
πολυπλοκότητα του παιχνιδιού. Όταν η σύνθεση των ομάδων είναι καλή και
αλλάζει συνεχώς, τότε οι μαθητές μπαίνουν εύκολα στους ρόλους τους και
εκφράζουν με σαφήνεια την κατάσταση μέσα από συζητήσεις και συγκρούσεις.Σύμφωνα με τον Paul Rusch, είναι πολύ σημαντικό να παρέχονται επί τόπου στους μαθητές τα γλωσσικά εργαλεία – για παράδειγμα, μέσω προτζέκτορα στον τοίχο ή γραμμένα στον πίνακα. «Δεν γίνεται να θέσουμε τους μαθητές σε μια κατάσταση που δεν έχουν τα γλωσσικά εργαλεία για να την αντιμετωπίσουν.» Επίσης, μπορεί να παρέχεται στους μαθητές ένα πρόσθετο λεξιλόγιο, που θα δώσει τη δυνατότητα ποικιλίας στο περιεχόμενο της συζήτησης.
Η φάση του παιχνιδιού και η επακόλουθη αξιολόγηση
Όπως γράφουν οι Christa Dauvillier και Dorothea Lévy-Hillerich, στα παιχνίδια ρόλων δεν είναι μόνο η ομιλία σημαντική, αλλά και ο χειρισμός των καταστάσεων. Μέσω του παιχνιδιού ενισχύεται η συναισθηματική εμπλοκή. Για παράδειγμα, το να κάνεις έναν μορφασμό επειδή το φαγητό που σου έχουν σερβίρει είναι άνοστο, όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι το ζητούμενο – και συνήθως γίνεται αυτόματα. Για να γίνουν οι καταστάσεις πιο αυθεντικές, οι συγγραφείς Dauvillier και Lévy-Hillerich προτείνουν την ύπαρξη σκηνικών αντικειμένων, τα οποία λειτουργούν ως «σωσίβιο» που θα αρπάζουν οι ομιλητές, όταν δεν είναι σίγουροι για αυτό που θέλουν να πουν. Ετικέτες ή αυτοκόλλητα επάνω στα ρούχα, στα οποία αναγράφονται οι ρόλοι –για παράδειγμα «σερβιτόρος», «κυρία Σμιτ»- και διευκολύνουν τον προσανατολισμό μεταξύ των μαθητών.
Πριν
ξεκινήσει το παιχνίδι πρέπει να οριστεί ένα χρονικό όριο. Με αυτό τον
τρόπο αποτρέπονται οι μακροσκελείς συζητήσεις μεταξύ των παικτών. Τα
παιχνίδια ρόλων μπορούν φυσικά να παρουσιαστούν στην τάξη, παρόλου που ο
Paul Rusch προειδοποιεί να μην γίνει το λάθος, να «έρχονται τα πάντα
στο φως». Επίσης δεν πρέπει να υπάρχουν διακοπές, διότι δημιουργούν
μεγάλη ανασφάλεια, κυρίως στους αρχάριους. Για τη φάση της αξιολόγησης,
οι Christa Dauvillier και Dorothea Lévy-Hillerich προτείνουν αρχικά μια
συζήτηση σχετικά με τα χαρακτηριστικά των ρόλων (Ήταν φιλικός ο
σερβιτόρος;), στη συνέχεια μια εξέταση της εξέλιξης του παιχνιδιού (Ποια
ήταν η σύγκρουση; Πώς λύθηκε; Ποιες εναλλακτικές υπάρχουν;) και μόνο
στο τέλος θα πρέπει να γίνουν οι διορθώσεις στο γλωσσικό επίπεδο.Παρεπιπτόντως, ο συγγραφέας εκπαιδευτικών βιβλίων Paul Rusch θεωρεί τον φόβο πως τα παιχνίδια ρόλων μπορούν να πάν σε διαφορετική κατεύθυνση από την επιθυμητή, υπερβολική αντίδραση. «Η ελεύθερη συζήτηση είναι η κινητήριος δύναμη για την πρόοδο της εκμάθησης». Ως εκ τούτου, τα παιχνίδια ρόλων είναι μια πολύ δημιουργική δραστηριότητα που παρέχει κίνητρα στους μαθητές. Θα πρέπει να ενσωματωθεί στην εκμάθηση των Γερμανικών μιας και αποτελεί σημαντικό στοιχείο διδασκαλίας.
| Παραπομπές: Christa Dauvillier und Dorothea Lévy-Hillerich: Spiele im Deutschunterricht (Παιχνίδια στο Μάθημα Γερμανικών), (Langenscheidt, 2004) |
Η Franziska Gerlach ζει και εργάζεται ως συγγραφέας στο Μόναχο.
